Вайна сусветаў (на белорусском языке) - Уэллс Герберт Джордж (бесплатные серии книг txt, fb2) 📗
Палкае ўяўленне артылерыста, яго ўпэўнены тон i адвага зрабiлi на мяне вялiкае ўражанне. Я без агаворак паверыў i ў яго прадказанне аб лёсе чалавецтва, i ў магчымае здзяйсненне яго смелых планаў. Чытач, якi палiчыць мяне занадта даверлiвым i наiўным, павiнен параўнаць сваё становiшча з маiм: ён без спешкi чытае ўсё гэта i можа спакойна разважаць, а я ляжаў, скурчыўшыся, у кустах, змардаваны страхам, прыслухоўваючыся да самага нязначнага шоргату.
Цэлую ранiцу мы гаварылi на гэту тэму, потым вылезлi з кустоў i, паглядзеўшы па баках, цi няма марсiянаў, хутка накiравалiся к дому на Путнi-Хiле, дзе артылерыст наладзiў сваё логава. Гэта быў вугальны склад пры доме, i калi я паглядзеў, што яму ўдалося зрабiць за цэлы тыдзень (гэта была нара ярдаў шэсць даўжынёю, якую ён меркаваў злучыць з галоўнай сцёкавай трубою Путнi-Хiла), я спачатку падумаў, якая прорва аддзяляе яго мары ад яго магчымасцяў. Такую нару я мог бы выкапаць за адзiн дзень. Але я верыў у яго i важдаўся разам з iм над гэтаю нарою да паўдня. У нас была садовая тачка, i мы адвозiлi выкапаную зямлю на кухню. Мы падмацавалiся бляшанкаю кансерваў суп з цялячай галавы - i вiном. Упартая, цяжкая праца давала мне дзiўную палёгку - яна прымушала забывацца пра чужы i жудасны свет вакол нас. Пакуль мы працавалi, я абдумваў яго праект, i ў мяне пачалi ўзнiкаць сумненнi; але я старанна капаў усю ранiцу, радуючыся, што магу заняцца якою-небудзь справаю. Папрацаваўшы каля гадзiны, я пачаў вылiчваць адлегласць да цэнтральнага сцёку i задумвацца над тым, а цi правiльны мы ўзялi напрамак. Потым я пачаў сумнявацца: навошта нам, уласна кажучы, капаць доўгi тунель, калi можна пранiкнуць у сетку сцёчных трубаў праз адну з выхадных адтулiнаў i адтуль капаць праход к дому? Акрамя таго, мне здавалася, што i дом выбраны няўдала: занадта доўгi тунель патрэбны. Якраз у гэты момант артылерыст перастаў капаць i паглядзеў на мяне.
- Трэба крыху адпачыць... Я думаю, пара пайсцi паназiраць са страхi...
Я ўгаворваў яго працягваць працу; пасля некаторых ваганняў ён зноў узяўся за лапату. Раптам мне прыйшла ў галаву дзiўная думка. Я спынiўся; ён перастаў капаць.
- Чаму вы разгульвалi па выгане, замест таго каб капаць? - спытаў я.
- Проста хацеў асвяжыцца, - адказаў ён. - Я ўжо iшоў назад. Ноччу больш бяспечна.
- А як жа работа?
- Нельга ж увесь час працаваць, - сказаў ён, i нечакана я зразумеў, што гэта за чалавек. Ён марудзiў, трымаючы ў руках рыдлёўку. - Трэба iсцi на разведку, - сказаў ён. - Калi хто-небудзь падыдзе блiзка, то можа пачуць, як мы капаем, i нас заспеюць знянацку.
Я не пярэчыў. Мы палезлi на гарышча i, стоячы на лесвiчцы, глядзелi ў слыхавое вакно. Марсiянаў нiдзе не было вiдаць; мы вылезлi на дах i з'ехалi па чарапiцы ўнiз, пад прыкрыцце парапета.
Большая частка Путнi-Хiла была закрыта дрэвамi, але мы ўбачылi ўнiзе раку, зарослую чырвонаю травою, i раўнiну Ламбета, чырвоную, залiтую вадою. Чырвоныя ўюны карабкалiся па дрэвах вакол старадаўняга палаца; голле, сухое i мёртвае, з бляклымi лiстамi, тырчала сярод пучкоў чырвонай травы. Дзiўна, што гэта трава магла распаўсюджвацца толькi ў праточнай вадзе. Каля нас яе зусiм не было. Тут сярод лаўраў i дрэвападобных гартэнзiяў раслi залаты дождж, ружовы баярышнiк, калiна i вечназялёныя дрэвы. Густы дым, якi падымаўся за Кенсiнгтанам, i блакiтнаватая пялёнка скрадвалi пагоркi на поўначы.
Артылерыст пачаў расказваць мне пра людзей, што засталiся ў Лондане.
- На мiнулым тыднi нейкiя вар'яты запалiлi электрычнасць. Па ярка асветленай Рыджант-стрыт i Сэркес разгульвалi натоўпы размалёваных, ашалелых п'янiцаў, мужчыны i жанчыны весялiлiся i скакалi да ранiцы. Мне расказваў пра гэта адзiн чалавек, якi там быў. А калi развiднела, яны заўважылi, што баявы трыножак стаiць непадалёку ад Ленгхэма i марсiянiн назiрае за iмi. Бог ведае, колькi часу ён там стаяў. Потым ён рушыў на iх i нахапаў больш за сотню людзей - цi п'яных, цi разгубленых ад спалоху.
Цiкавы штрых таго часу, пра якi наўрад цi дасць уяўленне гiсторыя!
Пасля гэтага аповеду, падагрэты маiмi пытаннямi, артылерыст зноў перайшоў да сваiх грандыёзных планаў. Ён вельмi ж захапiўся. Пра магчымасць захапiць трыножкi ён гаварыў так красамоўна, што я зноў пачаў яму верыць. Але паколькi я цяпер разумеў, з кiм маю справу, я ўжо не здзiўляўся, што ён папярэджвае, перасцерагае ад празмернай паспешнасцi. Я заўважыў таксама, што ён ужо не збiраецца сам захапiць трыножак i змагацца.
Потым мы вярнулiся ў вугальны склеп. Нiхто з нас асаблiва не хацеў зноў прыняцца за работу, i калi ён прапанаваў перакусiць, я ахвотна пагадзiўся. Ён нечакана стаў надзвычай шчодры; пасля таго, як мы паелi, ён кудысьцi пайшоў i вярнуўся з выдатнымi сiгарамi. Мы закурылi, i яго аптымiзм павялiчыўся. Ён, вiдаць, лiчыў, што маё паяўленне трэба адсвяткаваць.
- У склепе ёсць шампанскае, - сказаў ён.
- Калi мы хочам працаваць, то лепш абмежавацца бургундскiм, - адказаў я.
- Не, - сказаў ён, - сёння я частую. Шампанскае! Божа мой! Мы яшчэ паспеем напрацавацца. Перад намi нялёгкая задача. Трэба адпачыць i набрацца сiлы, пакуль ёсць час. Паглядзiце, якiя ў мяне на руках мазалi!
Пасля яды, зыходзячы з тых меркаванняў, што сёння свята, ён прапанаваў згуляць у карты. Ён навучыў мяне гуляць у юкр, i, падзялiўшы памiж сабою Лондан (прычым мне дасталася паўночная частка, а яму паўднёвая), мы пачалi гуляць на парафiяльныя ўчасткi. Гэта можа здацца недарэчным i нават неразумным, але я дакладна апiсваю тое, што было, i больш за ўсё здзiўляе тое, што гэта гульня мяне захапiла.
Дзiўна арганiзаваны чалавек! У той час, калi чалавецтву пагражала гiбель цi выраджэнне, мы, пазбаўленыя якой-небудзь надзеi, пад пагрозаю страшэннай смерцi, сядзелi i сачылi за выпадковымi камбiнацыямi размалёванага кардону i з азартам "хадзiлi з казыра". Потым ён навучыў мяне гуляць у покер, а я выйграў у яго тры партыi ў шахматы. Калi сцямнела, мы, каб не перапыняць гульнi, адважылiся нават запалiць лямпу.
Пасля бясконцай серыi гульняў мы павячэралi, i артылерыст дапiў шампанскае. Увесь вечар мы курылi сiгары. Гэта быў ужо не той поўны энергii ўзнаўляльнiк роду чалавечага, каторага я сустрэў ранiцаю. Ён быў па-ранейшаму настроены аптымiстычна, але яго аптымiзм насiў цяпер менш экспансiўны характар. Помню, ён пiў за маё здароўе, сказаўшы пры гэтым не вельмi зразумелую прамову, у якой шмат разоў паўтарыў адно i тое ж. Я закурыў сiгару i пайшоў наверх паглядзець на зялёныя агнi, пра якiя ён мне гаварыў, якiя гарэлi ўздоўж пагоркаў Хайгета.
Я бяздумна ўзiраўся ў далiну Лондана. Паўночныя ўзвышанасцi былi ахутаны змрокам; каля Кенгсiнгтана свяцiлася зарыва, сяды-тады чырвона-аранжавы язык полымя вырываўся ўверх i знiкаў у цёмнай начной сiняве. Лондан быў у цемнаце. Неўзабаве я заўважыў непадалёку якоесьцi дзiўнае святло; бледны, фiялетава-чырвоны, фасфарасцыраваны воблiск, якi дрыжаў на начным ветры. Спачатку я не мог зразумець, што гэта такое, потым здагадаўся, што гэта фасфарасцыруе чырвоная трава. Дрымотная свядомасць прачнулася ўва мне; я зноў пачаў унiкаць у адпаведнасць з'яў. Я паглядзеў на Марс, якi зiяў чырвоным агнём на захадзе, а пасля доўга i пiльна ўзiраўся ў цемнату, у бок Хэмстада i Хайгета.
Доўга я прасядзеў на страсе, успамiнаючы перыпетыi гэтага працяглага дня. Я стараўся аднавiць скачкi свайго настрою, пачынаючы з малiтвы мiнулай ноччу i заканчваючы гэтай iдыёцкай гульнёю ў карты. Самому сабе стала агiдна. Помню, як я амаль сiмвалiчным жэстам адкiнуў сiгару. Раптоўна я зразумеў усю сваю неразумнасць. Мне здавалася, што я здрадзiў жонцы, здрадзiў чалавецтву. Я глыбока раскайваўся. Я вырашыў пакiнуць гэтага дзiўнага неўтаймоўнага летуценнiка з яго п'янствам i пражорлiвасцю i iсцi ў Лондан. Там, мне здавалася, я хутчэй за ўсё даведаюся, што робяць марсiяне i мае сабраты - людзi. Калi нарэшце ўзышоў месяц, я ўсё яшчэ стаяў на страсе.
VIII
МЁРТВЫ ЛОНДАН
Пакiнуўшы артылерыста, я спусцiўся з узвышша i пайшоў па Хайстрыт цераз мост к Ламбету. Чырвоная трава ў той час яшчэ буйна расла i аплятала парасткамi ўвесь мост; дарэчы, яе сцяблiнкi ўжо пакрылiся белаватым налётам; пагубная хвароба хутка распаўсюджвалася.
