Римская история - Марцеллин Аммиан (книги онлайн бесплатно TXT) 📗

IV

1. Dum apud Sirmium haec diligentia quaeruntur inpensa, orientis fortunapericulorum terribiles tubas inflabat. rex enim Persidis ferarum gentium, quasplacarat, adiumentis accinctus augendique regni cupiditate supra hominesflagrans arma viresque parabat et commeatus, consilia tartareis manibusmiscens et praesciones omnes consulens de futuris, hisque satis collectispervadere cuncta prima verni temperie cogitabat.

2. Et cum haec primo rumores, dein nuntii certi perferrent omnesque suspensosadventantium calamitatum conplicaret magna formido, Comitatensis fabricaeandem incudem – ut dicitur – diu noctuque tundendo ad spadonum arbitrium,imperatori suspicaci ac timido intendebat Vrsicinum velut vultus Gorgoneitorvitatem, haec saepe taliaque replicans quod interempto Silvano quasipenuria meliorum ad tuendas partes eoas denuo missus altius anhelabat.

3. hac autem adsentandi nimia foeditate mercari conplures nitebantur Eusebifavorem, cubiculi tunc praepositi, apud quem – si vere dici debeat – multaConstantius potuit, ante dicti magistri equitum salutem acriter inpugnantisratione bifaria, quod omnium solus nec opis eius egebat ut ceteri, et domo suanon cederet Antiochiae, quam molestissime flagitabat.

4. qui ut coluber copia virus exuberans natorum multitudinem etiam tum aegreserpentium excitans ad nocendum, emittebat cubicularios iam adultos, ut interministeria vitae secretioris gracilitate vocis semper puerilis et blandae apudprincipis aures nimium patulas existimationem viri fortis invidia gravipulsarent. et brevi iussa fecerunt.

5. horum et similium taedio iuvat veterem laudare Domitianum, qui licet patrisfratrisque dissimilis memoriam nominis sui inexpiabili detestatione perfudit,tamen receptissima inclaruit lege qua minaciter interdixerat ne intra terminosiuris dictionis Romanae castraret quisquam puerum, quod ni contigisset, quiseorum ferret examina, quorum raritas difficile toleratur?

6. actum est tamen cautius ne, ut fingebat, rursus accitus idem Vrsicinus metucuncta turbaret, sed cum fors copiam detulisset, raperetur ad mortem.

7. Haec operientibus illis et ancipiti cogitatione districtis, nobis apudSamosatam, Commageni quondam regni clarissimam sedem, parumpermorantibus repente novi motus rumoribus densis audiuntur et certis. quoddocebit orationis progrediens textus.

V

1. Antoninus quidam ex mercatore opulento rationarius apparitorMesopotamiae ducis, tunc protector, exercitatus et prudens perque omnes illasnotissimus terras, aviditate quorundam nexus ingentibus damnis cum iurgandocontra potentes se magis magisque iniustitia frangi contemplaretur, addeferendam potioribus gratiam qui spectabant negotium inclinatis, ne contraacumina calcitraret, flexit se in blanditias molliores confessusque debitum perconludia in nomen fisci translatum, iamque ausurus inmania rimabatur tectiusrei publicae membra totius et utriusque linguae litteras sciens circa ratiociniaversabatur, qui vel quarum virium milites ubi agant vel procinctus tempore quosint venturi describens, itidem armorum et commeatuum copiae aliaque usuibello futura an abunde suppetant indefessa sciscitatione percontans.

2. et cum totius orientis didicisset interna, virorum stipendiique parte maximaper Illyricum distributa, ubi distinebatur ex negotiis seriis imperator, adlapsuroiam praestituto die solvendae pecuniae, quam per syngrapham debere seconfiteri vi metuque conpulsus est, cum omnibus se prospiceret undiquepericulis opprimendum, largitionum comite ad alterius gratiam infestiusperurgente, fugam ad Persas cum coniuge liberis et omni vinculo caritatumingenti molimine conabatur.

3. atque ut lateret stationarios milites, fundum in Hiaspide, qui locus Tigridisfluentis adluitur, pretio non magno mercatur. hocque commento cum nulluscausam veniendi ad extremas Romani limitis partes iam possessorem cumplurimis auderet exigere, per familiares fidos peritosque nandi occultis saepeconloquiis cum Tamsapore habitis, qui tractus omnes adversos ducis potestatetunc tuebatur, et antea cognitus misso a Persicis castris auxilio virorumpernicium, lembis inpositus cum omni penatium dulcedine nocte concubiatransfretat, re contraria, specie Zopyri illius simi]is Babylonii proditoris.

4. Rebus per Mesopotamiam in hunc statum deductis Palatina cohorspalinodiam in exitium concinens nostrum invenit tandem amplam nocendifortissimo viro, auctore et incitatore coetu spadonum, qui feri et acidi sempercarentesque necessitudinibus ceteris divitias solas ut filiolas iucundissimasamplectuntur.

5. stetitque sententia ut Sabinianus vietus quidem senex et bene nummatus sedinbellis et ignavus et ab impetranda magisterii dignitate per obscuritatemadhuc longe discretus praeficiendus eois partibus mitteretur, Vrsicinus verocuraturus pedestrem militiam et successurus Barbationi ad comitatumreverteretur, quo praesens rerum novarum avidus concitor, ut iactabant, agravibus inimicis et metuendis incesseretur.

6. Dum haec in castris Constantii quasi per lustra aguntur et scaenam etdiribitores venundatae subito potestatis pretium per potiores diffunditantdomos, Antoninus ad regis hiberna perductus aventer suscipitur et apicisnobilitatus auctoritate – quo honore participantur mensae regales etmeritorum apud Persas ad suadendum ferendasque sententias in contionibusora panduntur – non contis nec remulco ut aiunt, id est non flexiloquisambagibus vel obscuris, sed velificatione plena in rem publicam ferebatureundemque incitans regem ut quondam Maharbal lentitudinis increpansHannibalem, posse eum vincere sed victoria uti nescire adsidue praedicabat.

7. educatus enim in medio ut rerum omnium gnarus auditorum nanctus vigilessensus et aurium delenimenta captantes nec laudantium sed secundumHomericos Phaeacas cum silentio admirantium iam inde quadragesimi annimemoriam replicabat, post bellorum adsiduos casus et maxime apud Hileiamet Singaram, ubi acerrima illa nocturna concertatione pugnatum est,nostrorum copiis ingenti strage confossis quasi dirimente quodam medio fetialiPersas nondum Edessam nec pontes Euphratis tetigisse victores, quosarmipotentia fretos successibusque magnificis ita dilatasse decuerat rem etmaxime eo tempore quo diuturnis bellorum civilium motibus sanguis utrimqueRomani roboris fundebatur.

8. His ac talibus subinde inter epulas sobrius perfuga, ubi de apparatu bellorumet seriis rebus apud eos Graiorum more veterum consultatur, regemincendebat ardentem, ut exacta hieme statim arma fretus fortunae suaemagnitudine concitaret, ipse quoque in multis ac necessariis operam suamfidenter promittens.

VI

1. Sub isdem fere diebus Sabinianus adepta repentina potestate sufflatus etCiliciae fines ingressus decessori suo principis litteras dedit hortantis, ut adcomitatum dignitate adficiendus superiore citius properaret, eo necessitatumarticulo quo etiam, si apud Thulen moraretur Vrsicinus, acciri eum magnitudorerum ratione probabili flagitabat, utpote disciplinae veteris et longo usubellandi artis Persicae scientissimum.

2. quo rumore provinciis percitis ordines civitatum et populi decretis etadclamationibus densis iniecta manu detinebant penes se publicumdefensorem, memores, quod relictus ad sui tutelam cum inerti et umbratilimilite nihil amiserat per decennium, simul metuentes saluti quod temporedubio, remoto illo advenisse hominem compererant inertissimum.

3. credimus – neque enim dubium est – per aerios tramites famam praepetemvolitare, cuius indicio haec gesta pandente, consiliorum apud Persas summoproponebatur: et multis ultro citroque deliberatis placuit Antonino suadente utVrsicino procul amoto despectoque novello duce, posthabitis civitatumperniciosis obsidiis perrumperetur Euphrates ireturque prorsus, ut occuparipossint provinciae fama celeritate praeventa, omnibus ante bellis, nisitemporibus Gallieni, intactae paceque longissima locupletes, cuius reiprosperante deo ductorem commodissimum fore spondebat.