Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович (книги читать бесплатно без регистрации .TXT) 📗
Мастак быў дзед на ўсё на гэта:
Лавiў нямала ён за лета;
Былi лiны, язi i плоткi
Лузаў дзед добра сабе злоткi:
Было за што кручок загнуць,
Было i ў краму з чым зiрнуць.
I любяць дзеда Юрку ўнукi,
Яны цалуюць яму рукi,
А дзед у плечы iх цалуе
I абаранкам патрактуе.
Цукеркi дзеду - не, не любы,
Няхай iх качкi: псуюць зубы,
Дык лепш не знаць iх, ну iх к ляду,
Гэту дзявочую прынаду!
Звычайна дзед быў вельмi цiхi,
Не падымаў нiдзе шумiхi,
Але быў сталы i разумны,
Такi разважлiвы i ўдумны
Ну, чалавек старога складу,
Калi што скажа, то да ладу,
Але дзе крыўда i махлярства
Тады дзед меў адно лякарства
Не паглядзiць ён, хто такi ты:
Хоць чорт, хоць д'ябал знамянiты,
Пляваць яму на тваю масць,
Але ўжо чапаласу дасць.
Адзiн на ўсiх пайсцi гатовы,
Без разважання, без размовы!
Ну, а калi дзед падгуляе,
Тады ён йзноў адменнасць мае,
Тады ён нават i бушуе
I трохi сына памуштруе;
Але пад гэтым бушаваннем
Хавае гумар з насмiханнем:
Больш жарты строiць, чым ваюе.
- Язэп, ўставай!- крычыць ён сыну.
Ўставай у гэтую ж хвiлiну!
Бярэ дзед ноты ценаровы,
Нiбыта злосны яго бровы.
- Чаго да хлопца прывязаўся?
Лепш лёг бы каменем. Набраўся!
Гаворыць баба i сярдуе,
А дзед яе як бы й не чуе.
- Ўставай, лайдак, малiся Богу!
Язэп варушыцца ў бярлогу,
Ўстае, пачухваецца, плача:
Што-то за доля, за бядача!
Цi ён распуснiк? цi ён збойца?
- Ну, кленч!.. хрысцiся! ў iмя Ойца!..
Язэпа трохi дзед павучыць,
I памуштруе, i памучыць,
Бо трэба ж iх адукаваць
I паслушэнству навучаць.
Яшчэ на дзеда паглядзеце,
Калi дзед вып'е на банкеце.
У дзеда шчокi румянеюць,
У дзеда вочы весялеюць,
Гарохам дзедаў смех якоча,
А сэрца руху, шуму хоча.
"Эх, ешча-шчышча! Ешча-шчышча!"
Тут дзед i цмокае, i свiшча,
Як салавей з сiваваронкай,
Ды як зальецца песняй звонкай!..
Не! дзеду трэба болей руху,
I дзеду цесна ў тым кажуху.
Кажух на лаву дзед скiдае
I бубен-рэшата хватае,
Бубнiць у вечка чым папала
Ды як прышчоўкне! ды прыўдала!
Тут вам i полька, i мазурка...
Такi быў дзед, нябожчык Юрка!
I дзядзька быў рыбак выдатны,
Хоць больш урыўкавы, прыватны,
Але лавiў-такi нямала,
I дзядзьку ў рыбе шанцавала.
Бывала, пострыжнi прыправiць,
На шчупакоў нясе i ставiць.
Глядзiш - о, добрая мiнута!
Шнур з вiлак спушчан, палка ўгнута,
Схапiў жыўца шчупак i свiшча,
Дастаў - ў два локцi шчупачышча!
I з вудай дзядзька шчасце мае:
Язёў занадзiць i кiлзае;
Язi ў тры хунты i ў чатыры!
Агледзiць дзядзька букты, вiры,
Картофель зварыць i гароху,
I надзiць рыбу ён патроху.
Лавiў наш дзядзька нераткамi
I венцярамi i сачкамi,
Ды аднаго ўсё ж бракавала:
У дзядзькi чоўна не ставала.
Каля адрынкi пад страхою
У дзеда Юркi сiратою
Валяўся човен так, без дзела,
На сонцы сохла яго цела,
I човен, праўда, ўжо няновы.
Дзед Юрка быў рыбак скарбовы,
Скарбовай чайкай карыстаўся,
А ўласны човен так валяўся,
Як бы ў адстаўцы той сенатар,
Хоць на чаўны дзед быў аматар.
Дзед Юрка дзядзьку паважае
I да яго прыхiльнасць мае:
Антось не знае такой моды
Рабiць у рыбе перашкоды,
I глупства ён рабiць не стане,
I ў венцер дзедаў не загляне.
- Бяры, Антось, ты човен гэты.
Рассохся трохi ён за лета
I сям-там нават пакалоўся,
I шашаль, можа, дзе завёўся,
Але, агледзеўшы, нiчога:
Яшчэ паслужыць мала-многа.
Антось, як сонца, засвяцiўся:
Даўно аб чоўне ён смуцiўся.
Дадому дзядзька ехаў лёсы,
Кладзе ён човен на калёсы,
I едзе наш Антось вясёлы,
I з iм падсмейваюцца й колы.
На рэчку човен ён спускае
Няхай сабе тут намакае;
А там, управiўшысь з сяўбою,
Залье Антось яго смалою,
Агледзiць i заканапацiць,
А дзе i бляхаю прыхвацiць.
"Засвiшча човен мой стралою!"
Так думаў дзядзька сам з сабою.
Пакуль Антось канчаў работу,
На рэчцы човен меў турботу:
Як толькi добра сонца ўгрэе,
Кастусь у чоўне ўжо дурэе
Без нагавiц, ў адной кашулi,
I хоць за ногi мыцкi тнулi,
I запускалi як бы спiцы,
Але скiдаў ён нагавiцы,
Бо так спрытней быць каля чоўна
I нагавiцы - рэч умоўна.
Зазнаў тут бедны човен гора:
Каламi Костусь яго пора,
I ва ўсе бокi яго круцiць,
I толькi воду каламуцiць,
Бо тут гразi больш, чым вады,
I мулу, рознае брыды.
Бубнiць тут човен, ходзiць рэха
Такая хлопцу з iм пацеха!
Антось на човен свой як гляне
I весялей на сэрцы стане:
Якi б нi быў, а ўсё чаўнок,
I шчылiн мала, як намок.
Тым часам дзядзька ненарокам
Глядзеў на човен добрым вокам.
Дзянёк ён выбраў больш-менш вольны,
Iдзе вясёлы i давольны.
На бераг човен выцягаюць,
Алесь i Костусь памагаюць.
- Набок вярнеце, дном угору!
Палечым зараз, наш ты хворы!
Да чоўна дзядзька так звярнуўся
I тут жа зараз завiнуўся.
- Бярэце пакулле i спiцы...
Памчымся мы на нiз крынiцы,
Аж толькi вецер засвiдруе!
Язду ўжо дзядзька тут смакуе.
- Вы шчыльна, шчыльна затыкайце!
Што наймацней, брат, забiвайце!
Ды дружна, борзда канапацiць,
Каб час не зводзiць i не трацiць!..
Стары ўжо, падла, i трухлявы:
Увесь, як рэшата, дзiравы,
Гаворыць дзядзька ў час работы,
Сабе, другiм дае ахвоты.
Iдзе работа i размова
I канапачанне гатова.
Смалою трохi засмалiлi
I на ваду чаўнок спусцiлi.
Але тут цесна, вады мала,
I дно аб землю шаравала.
А дзядзька хоча дзеля спробы
Дальш з гэтай выбрацца трушчобы:
Там, далей, рэчка не такая
I глыбiнi даволi мае.
Праз плот чаўнок гуртом куляюць,
На нiз паволi прапiхаюць,
А дзядзька сам садзiцца ў човен.
"Плыве човен, вады повен,
Ды ўсё - хлюп! хлюп! хлюп!"
Спяваюць хлопцы i жартуюць,
I дзядзька з чоўнам дальш шыбуюць.
А дзядзька важны выгляд мае;
Замест вясла прысок трымае,
А твар яго, як сонца, ясны,
Бо гэты човен - яго ўласны,
I не цячэ ён анi-нi;
Чаўнок, куды нi павярнi.
I трэба ўсё-такi зазначыць
Такой працэссi вам не бачыць:
Алесь i Костусь човен пхаюць,
Падол кашуль ў зубах трымаюць,
