Палескія рабінзоны - Мавр Янка (бесплатная регистрация книга TXT) 📗

Ён ухапіў зайца і пачаў соваць яго Мірону ў рот. Пачалася вясёлая тузаніна.

– Пачакай! – крыкнуў Мірон засопшыся. – Ты ж цяпер маеш перавагу. Табе гэта нічога не пашкодзіла, а між тым ты можаш цяпер хваліцца, што ўсё перажыў на сваім вяку, нават сырое мяса еў.

– А што ты думаеш? Яно і сапраўды так, – згадзіўся Віктар. – Ну, давай гатаваць вячэру.

Але зараз жа выявілася, што справа зусім не такая простая: не было нажа! А без яго аніяк нельга было даступіцца да зайца.

– Вось дык задача! – засмуціўся Віктар. – Хоць ты яго цалкам кідай у агонь.

Ён круціў зайца і так і гэтак, пераламаў яму ногі, але больш нічога, вядома, зрабіць не мог.

– Выходзіць, што зноў трэба зубы ў ход пускаць, – сказаў ён. – Але на гэты раз прыйдзецца ўжо табе.

– Пачакай, – адмахнуўся Мірон, – трэба што-небудзь прыдумаць. Можа, які востры камень знойдзецца? Я пашукаю.

Але было цёмна, і можна было шукаць толькі каля сябе.

– Цяпер і я табе магу лекцыю прачытаць, – важна сказаў Віктар. – Вострага каменя ты тут не знойдзеш, бо ўсе каменні нанесены сюды ледавікамі і талай вадой з далёкай поўначы. Па дарозе яны або перацерліся ў пясок, або адшліфаваліся ў круглыя галачкі. Нават больш-менш вялікіх каменняў тут не знойдзеш: яны засталіся далей на поўнач, напрыклад, у Полаччыне.

– Ведаю я гэта, – адказаў Мірон, але ўсё ж поўзаў на каленях і капаўся ў пяску. – Не можа быць, каб аніводнага, нават невялікага каменьчыка не было. А калі ён будзе круглы, дык яго можна разбіць на кавалкі.

Віктар аж засаромеўся: яму ў гэты момант зусім не прыйшла на думку такая простая рэч, што камень можна пабіць. Віктар тады і сам узяўся шукаць.

Доўга прыйшлося ім папоўзаць, пакуль знайшлі невялікі гладкі, крыху сплюшчаны камень. А калі захацелі пакрышыць – дык не было чым і аб што!

– Вось табе і на! – сказаў збянтэжаны Мірон. – Трэба, значыцца, шукаць другі.

Але знайсці другі камень цяпер не было надзеі. Віктар усміхнуўся:

– Не выкруцішся, брат, – грызі зайца!

– А вось паглядзім! – упарта сказаў Мірон, адшпіліў рэмень і ўзяўся за жалезную спражку. – Гэтая штука выратуе. Асабліва, калі яе яшчэ павастрыць аб камень.

– Вось хітры, чорт! – прамовіў Віктар.

Мірон пачаў вастрыць сваю прыладу аб камень, але ён быў зусім гладкі і жалеза коўзалася без жаданых вынікаў. Тады Віктар падбег да балота, зачарпнуў у жменю вады, змяшаў з пяском і прынёс Мірону.

– Вось табе рацыяналізацыя, – сказаў ён.

«Рацыяналізацыя» трошкі дапамагла. Хоць навастрыць спражку, як нож, і нельга было, але канты зняць удалося. Тады выявілася новая бяда: гладкі, закруглены край спражкі так ёмка слізгаў па скуры, што не пакідаў знаку.

– Зноў не тое! – з прыкрасцю вымавіў Віктар.

– Тады зробім, каб было тое, – спакойна адказаў Мірон.

– Якім чынам?

– Пастукаем аб камень, зробім насечкі, каб не слізгала. Так сказаць, па прынцыпу пілы.

– Па прынцыпу пілы-ы! – з жартаўлівай павагай паўтарыў Віктар. – Гэта я разумею.

Спражка пачала драпаць скуру і пакідаць сякі-такі след. Але тут выявіўся новы недахоп: «лязо» было надта кароткім і больш прыходзілася пароць рогам, чым рэзаць ці піліць рабром. А рог акурат быў зусім тупы, прыйшлося цяпер завастрыць яго.

Адным словам, кожны раз выяўлялася, што трэба і можна яшчэ і яшчэ палепшыць прыладу. Нарэшце Віктар сказаў:

– Чаму было нам адразу так не зрабіць? А то цэлую гадзіну ўсё патрошкі выдумваем.

– Відаць, адразу з галавы, без практыкі, не надта выдумаеш, – адказаў Мірон. – Я думаю, мы за гэтую гадзіну прайшлі шлях, які першабытны чалавек праходзіў гады, стагоддзі…

– …тысячагоддзі! – жартаўліва падказаў Віктар.

– І тысячагоддзі! – сур'ёзна сказаў Мірон. – Першабытны чалавек еў сырога зайца гэтак жа, як і ты. А колькі часу прайшло, пакуль ён здабыў агонь? Першабытны чалавек не меў ніякай прылады, як і мы. А колькі часу прайшло, пакуль ён надумаўся скарыстаць камень? А колькі часу прайшло ад каменя да жалеза?…

– Пачакай, пачакай, – перапыніў Віктар. – Тут ужо ты няправільна разважаеш: жалеза ты не выдумаў, а гатовае ўзяў.

– Ну добра, – згадзіўся Мірон. – Але апрацоўку і прыстасаванне яго першабытны чалавек прыдумаў, напэўна, не за гадзіну. Вось разам і набяруцца не толькі тысячы год, а нават мільёны. А ў нас з табою і дня не прайшло.

– Няма чаго задавацца, – зняважліва адказаў Віктар. – Твае вынаходствы не твая заслута, а ўсіх папярэдніх пакаленняў, у тым ліку і першабытных людзей. Твайго тут і макавінкі не знойдзецца. А каб не было нікога да нас, то мы з табою таксама выдумлялі б мільёны гадоў.

Гэтыя размовы мелі тую карысць, што на некаторы час адцягнулі думкі хлопцаў ад голаду. Затым прылада была пушчана ў ход. Які гэта быў «ход», лепш ужо не гаварыць… У кожным разе, роля прылады зусім не адпавядала той навуковай дыскусіі, якая вялася вакол яе. Аднак з дапамогай трэсак, сучкоў, пальцаў абодвух хлопцаў яна выканала сваю задачу: атрымалася некалькі бясформенных кавалкаў мяса, якія Мірон і закапаў у жар.

– А можа, лепш над агнём? – сказаў Віктар. – Я чытаў, што гэтак робяць.

– А я чытаў, што ў попел кладуць, – адказаў Мірон. – Другі раз паспрабуем над агнём. Паспеем яшчэ вывучыць розныя спосабы.

Калі мяса пачало скварыцца і сіпець, пакуты хлопцаў яшчэ больш павялічыліся.

– Цягні, досыць будзе! – крычаў Віктар кожную хвіліну.

Нарэшце выцягнулі.

Што за смажаніна выйшла, які смак мела, – невядома, бо з'едзена яна была ў адзін міг. І толькі пасля гэтага пайшлі розныя заўвагі:

– А здаецца, мы яго недатрымалі.

– Шкада, што солі няма. Была б зусім іншая рэч.

– Эх, каб хоць малюсенькую лустачку хлеба!

Затое тыя кавалкі мяса, што засталіся на заўтра, былі дасмажаны добра. Палажылі іх на трэсках пад дрэвам і пачалі рыхтавацца да сну. Настрой хлопцаў быў ужо зусім іншым.

– Закурыць бы цяпер, – сказаў Віктар і пайшоў шукаць сваю махорку.

Але ў цемры не знайшоў. Узяў тады галіну з агнём – і ўбачыў, што ўся махорка параскіданая і патаптаная.

– Гэта ты зрабіў?! – крыкнуў ён на Мірона.

– Навошта яна мне здалася? – паціснуў плячыма Мірон. – Мусіць, і твая праца тут ёсць. Памятаеш, як мы тады дужаліся…

Пачаў быў Віктар збіраць драбінкі, потым раззлаваўся і плюнуў.

– Вось і добра, – заўважыў Мірон. – Калі-небудзь падзякуеш, што так здарылася.

Назапасілі нанач галля.

– Каб нам не звесці агню, – трывожыўся Мірон. – Можа, па чарзе пільнаваць.

– Ну, не. Ад добрага вогнішча заўсёды застаецца пад попелам жар да раніцы.

Спаць класціся не спяшаліся. Абодва адчувалі сябе так спакойна і ўтульна, нібы яны былі ў самым звычайным становішчы.

– Толькі два дні мінула, – разважаў Мірон, – а мне здаецца, нібы некалькі тыдняў мы тут жывём. Але што мы будзем есці, калі прыйдзецца тут чакаць тыдзень ці два?

– Звяроў будзем лавіць, рыбу, птушак, – весела адказаў Віктар. – Цяпер, калі ёсць агонь, я ўжо нічога не баюся.

– Яно так, але як будзеш лавіць? – задуменна пытаўся Мірон.

– А як жа розныя дзікуны жывуць? – храбрыўся Віктар.

Праз гадзіну хлопцы смачна спалі, адчуваючы пяшчотную цеплыню ад свайго ў поце здабытага агню.

V

Ноч выдалася цёплая, ціхая. Але лес, відаць, не спаў. То пісне нейкая птушка, то прарэзліва крыкне сава, то храсне сухая галіна, то пачуецца ледзь значны шолах.

Агонь дагараў. Куча галля ўсё змяншалася, канцы ламачча тлелі навакол. У сярэдзіне было досыць вуголляў і жару, але святло ўсё слабела. Вуголле шарэла ўсё больш і больш, разам з гэтым з лесу пачала насоўвацца цемра. Вось ужо агеньчык ледзь-ледзь блішчыць.

Тады ў лесе мільгануў цень нейкага невялікага звера. Рухаўся ён так ціха, што яго нельга было б пачуць, нават калі б хлопцы не спалі. Звер круціўся навакол то з аднаго, то з другога боку, усё бліжэй, бліжэй…