Чалавек-невiдзiмка (на белорусском языке) - Уэллс Герберт Джордж (список книг .txt, .fb2) 📗
- Так, - сказаў Кемп, - усё гэта нескладана. У такiх рэчах цяпер разбiраецца кожны школьнiк.
- А вось яшчэ адзiн факт, у якiм разбярэцца любы школьнiк. Калi разбiць кавалак шкла i дробна стаўчы яго, ён стане значна больш прыкметным у паветры i ператворыцца ў рэшце рэшт у белы непразрысты парашок. Гэта адбываецца таму, што ператварэнне шкла ў парашок павялiчвае лiк плоскасцяў праламлення i адлюстравання. У шкляной пласцiнцы ёсць усяго дзве паверхнi, у парашку ж кожная крупiнка ўяўляе сабою плоскасць праламлення цi адлюстравання святла, i скрозь увесь парашок святла праходзiць вельмi мала. Але калi белы шкляны парашок апусцiць у ваду, то ён амаль зусiм знiкае. Шкляны парашок i вада маюць амаль аднолькавы каэфiцыент праламлення, i святло, праходзячы з аднаго асяроддзя ў другое, праламляецца i адбiваецца вельмi мала. Вы робiце шкло нябачным, змяшчаючы яго ў вадкасць з прыблiзна з такiм жа каэфiцыентам праламлення; усялякая празрыстая рэч робiцца нябачнай, калi яе змясцiць у асяроддзе, якое валодае аднолькавым з ёй каэфiцыентам праламлення. I калi вы крышачку падумаеце, то вы зразумееце, што шкляны парашок можна зрабiць нябачным i ў паветры, калi толькi пашчасцiць давесцi каэфiцыент праламлення святла ў iм да каэфiцыента праламлення святла ў паветры. Бо ў такiм выпадку, пры пераходзе святла з парашка ў паветра, яно не будзе нi адбiвацца, нi праламляцца.
- Усё гэта так, - сказаў Кемп. - Але ж чалавек - не шкляны парашок.
- Не, - сказаў Грыфiн. - Ён больш празрысты.
- Глупства.
- I гэта гаворыць урач. Як лёгка ўсё забываецца! Няўжо за дзесяць гадоў вы паспелi пазабываць усё, што ведалi па фiзiцы? А вы падумайце, колькi iснуе празрыстых рэчываў, якiя празрыстымi не здаюцца! Папера, напрыклад, складаецца з празрыстых валокнаў, i калi яна ўяўляецца белай i непразрыстай, то гэта адбываецца па той жа самай прычыне, па якой нам здаецца белым i непразрыстым тоўчанае шкло. Прамаслiце белую паперу, запоўнiце ўсе поры памiж часцiцамi паперы маслам так, каб праламленне i адлюстраванне адбывалiся толькi на паверхнях, i папера зробiцца такой жа празрыстай, як шкло. I не толькi папера, але i валокны бавоўны, iльну, шэрсцi, драўнiны, а таксама - заўважце гэта, Кемп! - i косцi, i мышцы, i валасы, i ногцi i нервы. Адным словам, увесь чалавечы арганiзм складаецца з празрыстай тканкi, за выключэннем чырвоных крывяных шарыкаў i цёмнага пiгменту валасоў; вось як мала патрэбна, каб мы маглi бачыць адзiн аднаго. Па большай частцы тканкi жывой iстоты не менш празрыстыя, чым вада.
- Правiльна, правiльна! - усклiкнуў Кемп. - Толькi сёння ноччу я думаў аб марскiх лiчынках i мядузах!
- Вось-вось, цяпер вы мяне зразумелi. I ўсё гэта я ведаў i прадумаў ужо праз год пасля ад'езду з Лондана, шэсць гадоў назад. Але я нi з кiм не падзялiўся сваiмi думкамi. Мне давялося працаваць у вельмi цяжкiх умовах. Габема, мой прафесар, быў мужлан у навуцы, чалавек, ахвочы да чужых iдэй ён вечна за мной падглядваў! Вы ж ведаеце, якое махлярства пануе ў навуковым свеце. Я не хацеў публiкаваць сваё адкрыццё i дзялiцца славай з гэтым Габемам. Я працягваў працаваць, я ўсё блiжэй падыходзiў да ператварэння сваёй тэарэтычнай формулы ў эксперымент, у рэальны дослед. Я нiкому не паведамляў аб сваiх работах, я хацеў асляпiць сваiм адкрыццём i адразу заваяваць вядомасць. Я заняўся пытаннем аб пiгментах, каб запоўнiць некаторыя прабелы, i раптам, па чыстай выпадковасцi, зрабiў адкрыццё ў галiне фiзiялогii.
- Так?
- Вам вядома чырвонае рэчыва, якое афарбоўвае кроў. Дык вось: яно можа стаць белым, бясколерным, захоўваючы ў той жа час усе свае якасцi.
У Кемпа вырваўся воклiч здзiўлення.
Невiдзiмка ўстаў i закрочыў па цесным кабiнеце.
- Вы здзiўлены - я разумею. Помню тую ноч. Было вельмi позна - днём перашкаджалi працаваць непiсьменныя студэнты, якiя глядзелi на мяне, разiнуўшы рот, i я iншы раз заседжваўся да ранiцы. Адкрыццё гэтае асянiла мяне раптоўна, яно з'явiлася ва ўсiм сваiм бляску i закончанасцi. Я быў адзiн, у лабараторыi панавала цiшыня, уверсе ярка гарэлi лямпы... "Можна зрабiць жывёлiну - яе тканку - празрыстай! Можна зрабiць яе нябачнай! Усё, акрамя пiгментаў. Я магу стаць невiдзiмкам", - сказаў я, раптам усвядомiўшы, што значыць быць альбiносам, валодаючы такiмi ведамi. Я быў ашаломлены. Я кiнуў фiльтраванне, якiм быў заняты, i падышоў да вялiкага акна. "Я магу стаць невiдзiмкам", - паўтараў я, гледзячы на зорнае неба.
Зрабiць гэта - значыць перасягнуць магiю i чарадзейства. I я, свабодны ад усялякiх сумненняў, стаў маляваць сабе цудоўную карцiну таго, што можа даць чалавеку нябачнасць. Таямнiчасць, магутнасць, свабоду. Адваротнага боку медаля я не бачыў. Падумайце толькi! Я - варты жалю бедны асiстэнт, якi вучыць дурняў у правiнцыяльным каледжы, - магу зрабiцца ўсемагутным. Скажыце самi, Кемп, вось калi б вы... Кожны, паверце, схапiўся б за такое адкрыццё. I я працаваў яшчэ тры гады, i за кожнай перашкодай, якую я з такiм намаганнем пераадольваў, узнiкала новая! Колькi дэталяў! I да таго ж нi хвiлiны спакою! Гэты правiнцыяльны прафесар вечна падглядвае за табой! Назаляе i назаляе: "Калi ж вы нарэшце апублiкуеце сваю работу?" А студэнты! Беднасць! Тры гады такога жыцця. Тры гады я працаваў, хаваючыся, у бесперапыннай трывозе - i пасля ўсяго гэтага пераканаўся што закончыць мой дослед немагчыма... немагчыма...
- Чаму? - спытаўся Кемп.
- Грошы... - адказаў Невiдзiмка i стаў глядзець у акно. Раптам ён рэзка павярнуўся.
- Тады я абакраў свайго старога, абрабаваў роднага бацьку... Грошы былi чужыя, i ён застрэлiўся.
Раздзел XX
У ДОМЕ НА ГРЭЙТ-ПОРТЛЕНД-СТРЫТ
З хвiлiну Кемп сядзеў маўклiва, гледзячы на спiну безгаловай фiгуры, якая стаяла каля акна. Потым уздрыгнуў, уражаны нейкай думкай, падняўся, узяў Невiдзiмку за руку i адвёў яго ад акна.
- Вы стамiлiся, - сказаў ён. - Я сяджу, а вы ўвесь час ходзiце. Сядзьце ў маё крэсла.
Сам ён сеў памiж Грыфiнам i блiжэйшым акном. Грыфiн сеў у крэсла, памаўчаў крыху, потым зноў хутка загаварыў:
- Калi гэта здарылася, я ўжо развiтаўся з каледжам у Чэзiлстоў. Гэта было ў снежнi мiнулага года. Я наняў пакой у Лондане, вялiкi пакой без мэблi ў вялiзным занядбаным доме, у глухiм квартале, каля Грэйт-Портленд-стрыт. Пакой хутка запоўнiўся самымi рознымi апаратамi, купленымi на бацькоўскiя грошы, i я працаваў упарта, паспяхова, я няспынна наблiжаўся да мэты. Я быў падобны на чалавека, якi выбраўся з густога зараснiку i нечакана быў уцягнуты ў нейкую бязглуздую незразумелую трагедыю. Я паехаў на пахаванне бацькi. Я ўвесь быў захоплены сваiмi доследамi, i я палец аб палец не стукнуў, каб выратаваць яго рэпутацыю. Помню пахаванне, танную труну, убогую працэсiю, што паднiмалася па схiле ўзгорка, халодны, пранiзлiвы вецер... Стары ўнiверсiтэцкi таварыш бацькi здзейснiў над iм апошнi абрад, няшчасны, чорны, скручаны стары, якi пакутаваў насмаркам.
Помню, я вяртаўся з могiлак у апусцелы дом па мястэчку, якое некалi было вёскай, а цяпер, на скорую руку перабудаванае i залатанае, стала агiдным падабенствам горада. Усе дарогi, па якой нi пойдзеш, вялi ў запусцелыя навакольныя палi i абрывалiся ў кучах шчэбню i густых зараснiках пустазелля. Помню, як я крочыў па слiзкiм блiскучым тратуары - змрочная чорная фiгура - i нейкае дзiўнае пачуццё адчужанасцi адчуваў я ў гэтым гарадку, ханжаскiм i гандлярскiм.
Смерць бацькi нiколькi мяне не засмуцiла. Ён здаваўся мне ахвярай сваёй асабiстай неразумнай чуллiвасцi. Усеагульная крывадушнасць патрабавала маёй прысутнасцi на пахаваннi, на самой жа справе гэта мяне мала закранала.
Але, iдучы па Хай-стрыт, я прыпомнiў на iмгненне сваё мiнулае. Я ўбачыў дзяўчыну, якую ведаў дзесяць гадоў назад. Нашы вочы сустрэлiся...
Сам не ведаю чаму, я вярнуўся i загаварыў з ёй. Яна аказалася самым звычайным стварэннем.
Усё маё знаходжанне на старым папялiшчы было падобна на сон. Я не адчуваў тады, што я адзiнокi, што я перайшоў з жывога свету ў пустыню. Я ўсведамляў, што згубiў цiкавасць да навакольнага. Але прыпiсваў гэта агульнай пустаце жыцця. Вярнуцца ў свой пакой азначала для мяне зноў забыць сапраўдную рэчаiснасць. Тут было ўсё тое, што я ведаў i любiў: апараты, падрыхтаваныя доследы. Амаль усе перашкоды былi ўжо лiквiдаваны, заставалася толькi абдумаць некаторыя дробязi.
