Хобіт, або вандроўка туды і назад - Толкин Джон Рональд Руэл (библиотека книг txt) 📗
Падсілкаваўшыся, пайшлі далей. Цяпер дарога збочыла на захад, пакінула раку, а вялізны горб паўночнага адгор'я наблізіўся. Нарэшце, дайшлі да пачатку сцежкі. Яна крута забірала ўверх, па ёй рушылі павольна, адзін за адным. Дзень хіліўся да вечара, калі ўскараскаліся на вяршыню хрыбта, і ўбачылі, як па-зімоваму бляклае сонца паўзе на Захад.
Наверсе знайшлі пляскатую пляцоўку, якая адкрывалася на тры бакі. 3 чацвёртага, паўночнага, стаяла скальная сцяна, дзе была дзірка, падобная да дзвярэй. 3 пляцоўкі далёка было бачна на Ўсход, Захад і Поўдзень.
— Тут, — сказаў Балін, — у старажытныя часы мы заўсёды трымалі варту, а дзверы за намі вядуць у пакой, высечаны ў тоўшчы скалы. Там вартоўня. Такіх пастоў было некалькі па ўсёй Гары. Аднак патрэбы ў варце ў дні нашай заможнасці і шчасця мы не бачылі аніякай, і службу вартавую пазакінулі. Іначай, магчыма, раней бы даведаліся пра цмока, і шмат чаго магло б быць па-іншаму. Так ці не, але цяпер тут можна адпачыць ды схавацца, шмат пабачыць, дый нас ніхто не заўважыць.
— Не думаю. Бо нас бачылі, калі мы сюды караскаліся, — сказаў Доры, які заўсёды пазіраў на вяршыню Гары, быццам жадаў угледзець там цмока, рыхтык пеўня на шастку.
— Трэба рызьжаваць. Далей сёння мы ісці не здольныя, — сказаў Торын.
— Так, так! — паспешліва закрычаў Більба і ўлёгся на зямлю.
У скальным пакоі было месца для сотні гномаў. Ззаду ж знайшоўся меншы пакойчык, больш утульны для адпачынку, зусім пусты. Здаецца, нават дзікія звяры не заходзілі сюды ў час цмокавага гаспадарання над Гарою. Тут паскідалі свае пакункі, некаторыя гномы адразу ж палеглі ды заснулі, а некаторыя яшчэ сядзелі каля знешніх дзвярэй ды абмяркоўвалі планы. Гутарка ўвесь час вярталася да аднаго і таго ж: дзе цмок? Пазіралі на Захад — нічога, і на Ўсходзе пуста, і на Поўначы аніякіх слядоў, толькі мноства птушак. На тое глядзелі і дзівіліся, але зразумець ніяк не маглі, нават калі першыя халодныя зоркі з'явіліся на небасхіле.
Частка 14
АГОНЬ ДЫ ВАДА
Зараз, калі вы, як і гномы, жадаеце пачуць звесткі пра Драка, давядзецца вярнуцца на два дні назад, у той вечар, калі цмок раструшчыў дзверы ў тунель ды паляцеў у шаленстве прэч.
Тады большасць жыхароў Азёрнага Гораду сядзела дома, бо халодны вецер дзьмуў з цёмнага Ўсходу. Але ж колькі людзей звычайна шпацыравалі па мастках і назіралі, як нараджаецца ноч, як ззянне маладых зор адбіваецца на роўнядзі вады. Самотную Гару не было бачна з гораду, бо яе загароджвалі нізкія стромы за дальнім краем Возера. Расступаліся яны толькі там, дзе Струмя-ніца ўпадала ў Возера з Поўначы. Толькі самую вяршыню можна было бачыць у яснае надвор'е, і паглядалі на яе не часта. Змрочная яна была, выглядала злавесна і непрыемна, нават яркай раніцай. А сёння і ўвогуле знікла, растала ў цемры.
Раптам яна з'явілася ў нейкім пробліску, святло кранула яе і хутка згасла.
— Зірніце! — сказаў адзін з назіральнікаў. — Зноў агні! Апошняй ноччу вартавыя бачылі іх не аднойчы. То з'явяцца, то згаснуць — з паўночы да золку. Нешта там адбываецца.
— Можа, Кароль-Пад-Гарой куе золата — шмат часу мінула з пары, калі ён скіраваўся на поўнач. Надышла гадзіна спраўдзіцца старым песням.
— А які кароль? — сувора спытаў іншы. — Здаецца мне, гэта шалёнае полымя цмока, адзінага Караля-Пад-Гарой, які са-праўды нам вядомы.
— Заўсёды ты дрэннае кажаш! — абурыліся астатнія. — То патоп напрарочыш, то пошасць на рыбу. Хоць бы раз нешта добрае прадказаў!
Потым знянацку зыркія прбмні з'явіліся нізка паміж стромаў. Дальні край возера заплынеў золатам.
— Кароль-Пад-Гарой! — закрычалі людзі. — Ягонае багацце, нібы сонца, ягонае срэбра, нібы фантан, рэкі з рук ягоных па-плынеюць золатам! 3 Гары цячэ залатая рака!
Паўсюль паадчыняліся вокны, адусюль пачуўся паспешлівы тупат — збягаліся людзі. Відавочна, зноў прачынаўся выбух энтузіязму ды радаснага ўзбуджэння. Але ж чалавек з суворым голасам што сілы кінуўся да Бурмістра.
— Ці я зусім дурань, ці гэта цмок! — закрычаў ён. — Узні-майце масты! Да зброі! Да зброі!
Потым раптоўна трубы зайгралі «небяспеку», і рэха заміту-сілася ўздоўж скалістых берагоў. Радаснае ўзбуджэнне зніісла, на змену прыйшоў смяротны жах. Аднак цмок не застаў горад зусім непадрыхтаваным.
3 такою хуткасцю імчаў цмок, што неўзабаве і самога яго ўбачылі — іскарка полымя неслася да іх і ўсё павялічвалася ў памерах, усё ярчэй распальвалася. Нават найдурнейшыя зразумелі, што прадказанні збыліся неяк не так. Часу заставалася няшмат. Кожную пасудзіну ў Горадзе напоўнілі вадой, кожны ваяр узброіўся, кожная страла і дрот былі напагатове, а мост быў скінуты ў ваду і разбураны яшчэ да таго, як пачуўся жудасны цмокаў роў і возера залілося вогненнай чырванню ды заплёскалася ад ягоных моцных крылаў.
Сярод крыкаў, енку і ляманту пранёсся ён над горадам, кінуўся да мастоў — і дарма! Мост знік, а ворагі ягоныя паселі на востраве пасярод гаыбокага возера, надта глыбокага, цёмнага ды халоднага для цмока. Калі б ён упаў у ваду, пары паднялося б столькі, што ўсё наваколле на колькі дзён захінуў бы туман. Але ж возера было мацнейшым за Драка і згасіла б яго раней, чым ён даплыў бы да горада.
3 рыкам кінуўся ён назад — на горад. Ураган стрэлаў узняўся насустрач яму, стрэлы грукаталі па лусках, па каштоўных камянях, ламаючыся або адскокваючы. Дрэўкі ўспыхвалі ад вогненнага подыху і з шыпеннем падалі ў возера. Кажу вам, такога феерверку, як у тую ноч, вы ў жыцці не пабачыце. Ад звону струнаў на луках ды выцця трубаў цмок канчаткова звар'яцеў наймацнейшым цмокавьш вар'яцтвам, страціўшы ўсялякае разуменне. Ніхто не адважваўся біцца з ім доўгія, доўгія гады і цяпер бы не пасмеў, калі б не чалавек з суворым голасам (звалі яго Бард), які без-упьшна падбадзёрваў лучнікаў і прасіў Бурмістра загадваць ім змагацца да апошняй стралы.
Полымя вырвалася з цмокавай пашчы. Ён нейкі час пакружляў, з вышыні асвятляючы ўсё возера. Дрэвы каля берага ззялі, як медзь або як кроў, густыя чорныя цені скакалі пад імі. Потым Драк ка-менем рухнуў уніз, насусграч навальніцы стрэлаў, нават забыўшыся ў шаленстве падстаўляць стралкам браніраваныя бакі, з адзінай мэтай — спаліць, знішчыць!
Полымя выбухнула з саламяных стрэх ды драўляных балак, хоць усё і было набрынялае вадой. Цмок кідаўся зноў і зноў. I зноў сотні рук лілі ваду на кожную іскрынку. Цмок рынуўся ніжэй — ад узмаху велізарнага хваста гарадская заля рассыпалася кучай друзу. Жудаснае полымя ўзляцела да нябёсаў, і яго ўжо было не згасіць. Яшчэ лупіў цмок, і яшчэ, і адна за адной хаты разляталіся ды ахіналіся полымем. 1 ўсё яшчэ ніводная страла не закранула пачвары, не пашкодзіла ёй больш, чым якая балотная муха.
Ужо і людзі скакалі ў ваду з усіх мастшў. Жанчын ды дзяцей садзілі ў чоўны на кірмашовым пляцы. Зброю пакідалі. Плакалі і стагналі цяпер там, дзе зусім нядаўна спявалі старыя вясёлыя песні пра будучае багацце і гаомаў. Цяпер людзі пракліналі гномсюя імёны. Сам Бурмістр спяшаўся да свайго вялікага пазалочанага карабля, спадзеючыся ў агульнай мітусні адплыць прэч і ўратавацца. Хутка і ўвесь горад быў бы пакінугы і згарэў бы да самай паверхні возера.
Вось на гэта цмок і спадзяваўся. Няхай усе пасядуць у чоўны. Калі ласка. А ён выкшталцона павесяліцца, палюючы на іх ці ганяючы іх, пакуль не перамруць з голаду. Няхай паспрабуюць прыстаць да берага, і вось тут будзе ім! Хутка ён спапяліць усе лясы ўздоўж берагоў, кожнае поле, кожны луг. Нішчыць горад надзвычай забаўляла яго, ён ужо доўгія гады так не весяліўся!
Невялікая купка лучнікаў яшчэ трымалася сярод вогненных дамоў. Галоўным над імі быў Бард, чалавек з суворым тварам і голасам, якога сябры абвінавачвалі ў прадказаннях пошасцяў на рыбу ды патопаў. Але ўсе ведалі, што чалавек ён годны і мужны. Ён быў далёкі нашчадак караля Дэйла, Гірыёна, чыя жонка з дзіцем уцяклі па рацэ Струмяніцы з руінаў Дэйла шмат часу таму. Бард страляў з вялікага цісавага лука, пакуль не выпусціў усе стрэлы, акрамя адной. Полымя падбіралася да яго. Усе таварышы яго пакінулі. Ён нацягнуў лук у апошні раз.
